ΟΙ ΦΥΛΕΣ ΤΗΣ ΑΝΑΣΚΑΦΗΣ. ΜΙΑ ΛΙΣΤΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟΤΕΡΟΥΣ ΤΥΠΟΥΣ ΣΤΟ ΣΚΑΜΜΑ.

 Απο τα μεσα Μαιου και ως τα τελη Σεπτεμβριου ειναι υπεροχα στις μεσογειακες χωρες. Η μερα διαρκει περισσοτερο, οι νυχτες ειναι ενιοτε δροσερες, ο καιρος σε γενικες γραμμες καταπληκτικος ... Αυτη ειναι η κυριως σαιζον, κατα την οποια οι αρχαιολογοι εργαζονται στη Μεσογειο. Οι αμερικανικες πανεπιστημιακες ομαδες συνηθως απο Μαιο και μετα, ειδικα Ιουνιο και Ιουλιο, τα γερμανικα πανεπιστημια απο τελη Αυγουστου μεχρι και αρχες Οκτωβριου βασικα.

 Οι συμμετεχοντες σε πανεπιστημιακες ανασκαφες εχουν την δυνατοτητα να ερθουν σε επαφη με πολλους διαφορετικους χαρακτηρες. Στο παρον κειμενο θα επιχειρησουμε μια σκιαγραφηση των σημαντικοτερων εξ αυτων κατα τα κωστοπουλεια λαιφσταιλικα προτυπα των τελευταιων 2 δεκαετιων, αφου το μοντελο τεινει να τελειωσει. Δεν εχουμε υποψιν μας εαν εχει υπαρξει αναλογο κειμενο για τις "φυλες της ανασκαφης". Απο την παρουσιαση εκλειπουν οι τυποι που μπορει να απαντηθουν σε σωστικες ανασκαφες αρχαιολογικων εφορειων και μακροχρονιες ανασκαφες ξενων αρχαιολογικων σχολων. Στην παρουσα φαση θα ασχοληθουμε με τους τυπους που μπορει κανεις να απαντησει σε αρχαιολογικες ανασκαφες πανεπιστημιακων ιδρυματων, καθοτι σε αυτες συμπεριλαμβανεται και πληθος φοιτητων η' και εθελοντων απο διαφορα παν/μια και χωρες. Ενα καλο παραδειγμα προς αυτην την κατευθυνση περιλαμβανει τις ανασκαφικες συνεργασιες αμερικανικων και ισραηλινων πανεπιστημιακων ιδρυματων, στις οποιες πληθος κοσμου απο τα δυο ιδρυματα, αλλα και απο τριτα συνρεει, οπως και οι ερευνητικες ανασκαφες ελληνικων αρχαιολογικων τμηματων.

Στις ανωθι αναφερομενες ανασκαφες δυναται κανεις να διακρινει τους ακολουθους τυπους:

 Ο Διευθυντης: Γνωστος επισης και ως "the big boss", ο Διευθυντης ειναι αυτος που εχει δημιουργησει το ανασκαφικο προτζεκτ, στο οποιο συμμετεχετε. Ειναι ενας θεος επι της γης και οφειλετε να τον σεβεστε, να τον ακουτε με προσοχη και να ακολουθειτε κατα γραμμα τα οσα λεει. Συνηθως ειναι ανω των 60, με ασπρο γενι η' ψιλολιγνος, παντα με μειλιχιο, ζεστο βλεμμα (αυτη ειναι η τυπικη γερμανικη/ αγγλοσαξονικη βερσιον. Στην ελληνοιταλοτουρκικοισραηλινη βερσιον ειναι συνηθως κοντουλης, χοντρουλης και καραφλουλης). Εχει αφιερωσει τη ζωη του για να γινει το προτζεκτ. Ξεχωριζει απο το μπεζ παντελονι chino με τσακιση, το ανοιχτοχρωμο κοντομανικο πουκαμισο η' polo shirt και το καπελο τυπου Παναμα η' Tilley. Ο Διευθυντης γνωριζει τα παντα, απο το να μεταφρασει μισοκατεστραμμενη ταφικη επιγραφη της ρωμαικης εποχης, μεχρι να χρονολογησει το μηδαμινο θραυσμα αγγειου και να σας πει απο αυτο τι ειδους αγγειο ηταν. Παρα τις ασχολιες του, εχει χρονο για ολους και εαν εχετε προβληματα, μπορειτε να μιλατε μαζι του.

 Ο Υποδιευθυντης: Ειναι το δευτερο αφεντικο, υπευθυνος για την ανασκαφη επι τοπου, ενω ο "big boss" ειναι συνηθως απασχολημενος με τα οικονομικα της ανασκαφης. Τουτεστιν, που θα βρει κονδυλια, πως θα πληρωσει τους εργατες κτλ. Σε περιπτωση που ο Διευθυντης ειναι απων, ο Υποδιευθυντης αναλαμβανει τα καθηκοντα του επισης. Κυριως ομως φροντιζει τα της ανασκαφης, οργανωνει τις ομαδες, δινει οδηγιες για το ποιος θα σκαψει που, βγαζει φωτογραφιες κτλ. Συνηθως ειναι πενηνταρης, κοτσωνατος και μοιαζει με υβριδιο Σων Κοννερι/ Τζωρτζ Κλουνει, κανοντας τις φοιτητριες να παραμιλουν! Σκαει μυτη στις ανασκαφες ντυμενος με παντελονια cargo (αυτα με τις πλαινες τσεπες), πουκαμισιες με τσεπες και σηκωμενα μανικια, αρβηλα, ζωστηρα με θηκες για μυστρι, μεζουρα, πυξιδα, κυαλια, καπελο τυπου Acubra η' Rogue και μουσι, για να μοιαζει περισσοτερο με τον Ιντιανα Τζοουνς και να ξετρελαινει τις φοιτητριες. Αυτη βεβαια η βερσιον απανταται ευρεως στους Αμερικανους και Αυστραλους αρχαιολογους. Φυσικα και μπορειτε να μιλησετε μαζι του για τα προβληματα σας.

 Σε αμερικανικες ανασκαφες υπαρχουν και οι ενδιαμεσοι μεταξυ διευθυντων και τομεαρχων (supervisors). Σε αυτους μπορει να περιλαμβανεται π.χ. το ατομο, το οποιο εχει το οικονομικο μανατζμεντ της ανασκαφης, οργανωνει το σπιτι στο οποιο διαμενει η ομαδα, το φαγητο, τις εκδρομες κατα τις ελευθερες μερες (: Παρασκευες στις αραβικες χωρες, Σαββατα στο Ισραηλ, Κυριακες σε Ελλαδα, Ιταλια, Γαλλια, Ισπανια). Αν ειναι γυναικα, ειναι σαρανταφευγα, ναι μεν δυναμικη και χειραφετημενη, αλλα και υποκαταστατο της μαμας σας η' της θειας σας. Σε αυτην θα απευθυνθειτε για την αντιβιωση λογω διαρροιας που θα χρειαστειτε, για να αλλαξετε δωματιο, εαν ο συγκατοικος σας ροχαλιζει δυνατα, εαν εχετε ερωτικη απογοητευση κ.α....

 Αλλοι ενδιαμεσοι ειναι ο/ η ειδικος επι κεραμεικης και ο/η υπευθυνος μηχανολογικου εξοπλισμου, τουτεστιν τοπογραφος/χωρογραφος που κουβαλαει το total station ολη την ωρα. Και οι δυο αυτοι τυποι ειναι κατι σαν μικροι θεοι. Το ξερουν αλλωστε οτι ολοι τους χρειαζονται για τις ικανοτητες τους. Εκτος και εαν πεσετε στην περιπτωση, ο κανονας θελει τους ειδημονες αυτους να ειναι πολυ κουλ ατομα. Φροντιστε να τα πατε καλα μαζι τους, γιατι ενα μεγαλο μερος των ανασκαφων εξαρταται απο αυτους.

 Οι τομεαρχες (supervisors) ειναι συνηθως μεταπτυχιακοι η' διδακτορικοι φοιτητες. Ο καθενας εξ αυτων ειναι υπευθυνος για εναν τομεα/ σκαμμα (trench/schnitt). Εντος του σκαμματος ειναι και αυτοι μικροι θεοι, καθοτι εχουν την οργανωση και την επιβλεψη της ανασκαφης και της καταγραφης των δεδομενων (καταλογογραφιση ευρηματων, σχεδιασμος και φωτογραφιση τομεα). Δεν θα απαριθμησουμε αναλυτικα τους τυπους τους, καθοτι θα τους συναντησουμε παρακατω, στους προπτυχιακους φοιτητες. Θα αναφερθουμε ομως σε ορισμενες χαρακτηριστικες περιπτωσεις τομεαρχων που κανουν "μπαμ"!  Παραδειγματος χαριν:

  Η ψωναρα (η' αυθεντια; "man/woman of many talents" αγγλιστι): Συνηθως προκειται για διδακτορικο, μαθητη του Διευθυντη/ Υποδιευθυντη. Θεωρει εαυτον καλυτερο απ' ολους, αλλα ουσιαστικα ειναι απλως ενας ξερολας. Αντιγραφει το ντυσιμο και εν μερει τους τροπους του καθηγητη του, αποσπασματα των εργων του οποιου εχει αποστηθισει και τα αναφερει αναλογα τις περιστασεις. Ισχυρογνωμων, θελει να περναει η αποψη του. Αν ειναι αγορι, το παιζει πολυ κοινωνικος και την πεφτει σε ολες τις ωραιες φοιτητριες. Αν ειναι κοπελα ... αφηστε το ... Μεγαλα ζορια θα τραβηξετε εαν το ψωνιο λ.χ. ειναι Ελληνας σε ελληνικη ανασκαφη, Ισραηλινος σε ισραηλινη ανασκαφη κτλ. και εσεις αλλοδαπος. Επειδη ειναι στην πατριδα του, νομιζει οτι ολα του ανηκουν και ο κοσμος περιστρεφεται γυρω του. Θα βλεπει λ.χ. ολες τις κοπελες της ανασκαφης ως κτησεις του. Θα καταλαβετε ποσο κομπλεξικος ειναι, εαν παραδειγματος χαριν τον ρωτησετε ευγενικα, καλοπροαιρετα και με ενδιαφερον κατι σαν: "Ρε φιλαρα, πως εσυ, Ισπανος, βρεθηκες σε μινωικη ανασκαφη στην Κρητη;" Και λαβετε απαντηση: "Γιατι; Πειραζει;" Παιξτε με διπλωματια και αν δεν σας βγει, αποφυγετε τον.

 Μερικες φορες η ανωθι κατηγορια του ψωνιου συγχωνευεται και μπερδευεται με αυτην του γλειφτη/ της γλειφτριας. Το γλειφτρονι ειναι βεβαιως ψωνιο, αλλα δεν ειναι απαραιτητο να ειναι το αγαπημενο μαθητουδι του Διευθυντη, ουτε να εχει τοσες αρμοδιοτητες, οσες εχει το ψωνιο. Εξυπακουεται οτι δεν πρεπει να εμπιστευεστε το γλειφτρονι. Αν μπορειτε, αποφυγετε το διακριτικα, ειδαλλως, βαλτε διπλωματια.

 Εν συνεχεια ερχονται οι προπτυχιακοι φοιτητες και φοιτητριες στην ιεραρχικη κλιμακα της ανασκαφης. Στις αμερικανικες ανασκαφες, π.χ. στο Ισραηλ, συμμετεχουν και εθελοντες/ εθελοντριες της ηλικιας του Διευθυντη και βαλε, αλλα δεν θα μας απασχολησουν και πολυ εδω. Οι φοιτητες κανουν συνηθως την χαμαλοδουλεια: Σκαβουν, μαζευουν τα ευρηματα, καθαριζουν το σκαμμα, κανουν τα σχεδια, γραφουν δικο τους ημερολογιο. Στις αμερικανικες ανασκαφες δουλευουν και τον γκασμα, σηκωνουν και το καροτσι με τα μπαζα. Και εχουν πληρωσει απο την τσεπη τους για τον εξοπλισμο τους, τα εισιτηρια τους, την διαμονη τους. Στις ανασκαφες σε Ελλαδα, Τουρκια, Αιγυπτο υπαρχουν οι εργατες για αυτες τις δουλειες. Χαρακτηριστικοι τυποι φοιτητων που συνανταει κανεις σε ανασκαφες ειναι οι ακολουθοι:

 Ο αθληταρας: Σε αυτην την κατηγορια, Αμερικανοι, Αυστραλοι, Καναδοι και Γερμανοι κατεχουν τα πρωτεια. Ο αθληταρας ειναι ομορφοπαιδο και κοινωνικος τυπος. Πολυ καλος σε ολα τα σπορ, αλλα και προσεκτικος στην ανασκαφη. Δεν ειναι απαραιτητο να ειναι ψωνιο. Μοντερνος τυπος, εμφανιζεται στο σκαμμα με ψαραδικο παντελονι η' βερμουδα και κολλητο μπλουζακι με ακατανοητη σταμπα, το  οποιο διαγραφει τους γυμνασμενους κοιλιακους του και τους σμιλεμενους, με περιεργα τατουαζ διακοσμημενους δικεφαλους του. Ιδιαιτερα αγαπητος στα κοριτσια βεβαιως, αλλα και στους περισσοτερους συμμετεχοντες της ανασκαφης. Η θηλυκη βερσιον του τυπου αυτου εχει ως προτυπο της την Λαρα Κροφτ. Θα την δειτε να ντυνεται με οσο το δυνατον πιο προκλητικα και κολλητα σορτσακια και μπλουζακια, τα οποια τονιζουν το καλοφτιαγμενο της σωμα, ακομα και στις ανασκαφες αραβικων χωρων, οπου λογικα τετοιου ειδους ντυσιμο δεν επιτρεπεται.

 Υποκατηγορια της αθληταρους μπορουμε να χαρακτηρισουμε την μορτισσα: Συνηθως προκειται για γεροδεμενη προς νταβραντισμενη κοπελα που ρεπει και λιγο προς Κ. Ζαρειφη μερια απο εμφανιση. Η μαγκισσα αυτη τα παει καλυτερα με τα αγορια, παρα με τις κοπελες. Κανει στριφτο, κουβαλαει μπαζα, δουλευει γκασμα και δεν αγχομαχαει. Οχι απαραιτητα λεσβια, φεμινιστρια ομως σιγουρα. Αν δεν θελετε επομενως να εχετε προβλημα μαζι της, μην αρχισετε συζητησεις για την θεση της γυναικας και τα παρομοια.

 Ο κλοουν: Κοινωνικος και μοντερνος τυπος, αρεσκεται να κανει αστεια ολη την ωρα. Μπορει να παιζει και κανα μουσικο οργανο. Δεν θα βαρεθειτε καθολου μ' αυτον στην ομαδα!

 Ο ησυχος (αλλα ανετος) τυπος: Μπορει και να ειναι και αθλητικος, απλα δεν ειναι τοσο ανοιχτος. Οχι απαραιτητα φλωρος δηλαδη. Απανταται συνηθεστερα στις ανασκαφες γερμανικων και αγγλικων παν/μιων. Δεν μιλαει πολυ. Βασικα ειναι καλο παιδι, απλα αργει να παρει μπρος και να προσαρμοστει. Καντε εσεις το πρωτο βημα και θα ξεθαρεψει!

 Τα ιδια περιπου με την ντροπαλουλα: Συν το οτι μπορει να εχει ανασφαλειες, λογω εμφανισης. Συνηθως ειναι μικροκαμωμενη και παχουλη με γυαλακια. Φερθητε της καλα.

 Η γκομενα (η' femme fatale): Το ακρως αντιθετο απο την ντροπαλουλα. Και μεταξυ μας, αν ειναι δυνατον να λειπει αυτη η κατηγορια απο μια ανασκαφη! Η γκομενα ξερει οτι ειναι εξυπνη, ομορφη και με αψεγαδιαστο σωμα, το οποιο δεν δισταζει να επιδεικνυει σε καθε περιπτωση και κυριως, φορωντας κολλητα μπλουζακια και καυτα σορτσακια. Εαν υπαρχει κι αλλη μορφονια, ειτε θα κοντραριστουν υπογειως, ειτε θα συνασπιστουν για να γυρισουν τα κεφαλια ολων αναποδα! Η γκομενα θελει να ασχολουνται ολοι μαζι της. Συχνα εφευρισκει διαφορα κολπα για να επιτευξει τον στοχο της, οπως π.χ. να προσποιηθει οτι ειχε ατυχημα στο σκαμμα, οτι στραμπουλιξε το ποδι της κτλ. Αν ειναι φιλοδοξη και θελει μεγαλεια, θα κολλησει στον τομεαρχη που ειναι πιο κοντα στον Διευθυντη. Ειδαλλως θα τα φτιαξει με τον αθληταρα...

 Μια υποκατηγορια της γκομενας ειναι η πριγκηπεσσα: Η παραλλαγη αυτη ειναι μια ντελικατη, ομορφη, καλοαναθρεμενη και κοκετα κοπελιτσα, παντα μοδατη. Θα ψιλογκρινιαξει με τακτ, καθοτι κοπελα και ξερει καλυτερα απο αυτα, γιατι φοβαται μη βγαλει καλους η' σπασει κανα νυχι. Ετσι καταληγει συνηθως να βγαζει φωτογραφιες και σχεδια του σκαμματος και των ευρηματων κατω απο την τεντα, ενω οι συμφοιτητες της λιωνουν κατω απο τον ηλιο κουβαλωντας μπαζα...

 Ο χιπης/ η χιπισσα: Ξεχωριζει απο το ρασταφαρι μαλλι, το σκουλαρικι στο ρουθουνι η' το φρυδι, το τατουαζ Μαορι στο μπρατσο, τα χαιμαλια, το ταγαρι αντι σακκιδιου, τα πεδιλα παραλιας, τις φαρδιες πουκαμισες και τα σαλβαρια, καθως και το στριφτο που κανει στα διαλειμματα. Πολυ ανετος τυπος, αν και στον κοσμο του. Απο την αλλη, μπορει μεσα σε χρονο ρεκορ να αφομοιωσει ξενα πολιτιστικα στοιχεια και να μην παθει "culture shock". Σε αραβικες χωρες λ.χ. θα ενστερνηστει το κεφαλομαντηλο, θα κανει ναργιλε, θα καβαλησει καμηλα, θα περιπλανηθει μονος του στα παζαρια, θα προσπαθησει να συννενοηθει με τους ντοπιους χωρις να ξερει την γλωσσα κτλ. Συνηθως σπουδαζει εθνολογια η' κοινωνιολογια, αλλα συμμετεχει σε ανασκαφη για την εμπειρια. Το ονειρο της ζωης του ειναι να μεινει σε βαρκα στο Μαναους η' να ταξιδεψει στο Μπουταν.

  Η κουτσομπολα: Συνηθως μικροκαμωμενη, με γλωσσα ομως πιο πανω κι απ' το μποι της! Η κουτσομπολα δεν αφηνει τιποτε να πεσει κατω. Παρατηρει τους παντες, προσεχει καθε τους κινηση. Αν δε βρει και κλικα, το φτυαρι μεταφορικα δουλευει υπερωριες! Μονο οταν κοιμαται κραταει κλειστο το στομα της. Ειναι να μην σε πιασει στο στομα της. Αμα σε δει να μιλας με κοπελα, θα σας βγαλει και παντρεμενους! Αρεσκεται να περναει τα βραδυα της στο κρεββατι παρεα με τις κολλητες της και να κουτσομπολευουν χαχανιζοντας, μεχρι που καποιοι απο τα διπλανα δωματια θα χτυπησουν τον τοιχο, κανοντας της νοημα να το ραψει, επειδη ειναι ηδη αργα και πρεπει να σηκωθουν για την ανασκαφη με την ανατολη του ηλιου. Η ανδρικη βερσιον δεν παει πισω στο φτυαρι.

 Ο γκρινιαρης/ η γκρινιαρα: Ολημερις κι ολοβραδυς μουρμουριζει αυτο το παιδι. Ολο και κατι θα του φταιει: Η ζεστη, τα εντομα, το φαγητο, η φασαρια τα βραδια - ειδικα εαν ειναι σε αραβικη χωρα, οπου και εχουν ολονυχτια γαμηλια γλεντια και προσευχες στα τζαμια - οι συμφοιτητες του που κανουν λαθη, οι τομεαρχες που ειτε τον παραφορτωσαν με αρμοδιοτητες, ειτε οχι, συμφωνα με την οπτικη του γωνια... Εμφανισιακα μπορει και να ειναι μια χαρα παιδι και στη σχολη του να συμπεριφερεται διαφορετικα, απ' οτι σε ξενη χωρα. Εχετε υπομονη μαζι του. Μπορει να επεσε θυμα του "culture shock", να ειχε μια διαφορετικη εικονα για την ανασκαφη και την χωρα που βρεθηκε, απο οτι στην πραγματικοτητα.

 Ο αγαρμπος: Προκειται για πρωτοετη φοιτητη στην παρθενικη του ανασκαφη. Εχει αγχος αν θα τα βγαλει περα, αν θα καταλαβει περι τινος προκειται, αν κανει σωστα τη δουλεια. Θα πεσει και θα χτυπησει, θα κανει λαθη στα σχεδια, θα τον τσιμπησουν εντομα, θα φοραει τα ιδια βρωμικα ρουχα για μερες, δεν θα βγαλει σωστες φωτογραφιες, θα κανει λαθος στις μετρησεις, μπορει και να χαλασει καμια στρωματογραφια. Ισως να ειναι φλωρος, αλλα εχετε υπομονη μαζι του και μην τον γελοιοποιησετε, δεν τα κανει ολα αυτα επιτηδες. Αλλωστε, ολοι εχουν περασει απο αυτο το σταδιο.

 Ο πεφτουλας: Πολυ ανετος, χαλαρος, πολυ κουλ και κοινωνικος τυπος δειχνει. Η' θελει να δειχνει. Οχι απαραιτητα σαν τον αθληταρα, αλλα μπορει να ειναι εξισου καλος στα σπορ. Περισσοτερο και απο την εμπειρια της ανασκαφης σε ξενη χωρα τον ενδιαφερουν οι γκομενες. Για αυτο και θα το ριξει στο καμακι. Προσεχετε τον, εαν σας νομισει για ανταγωνιστη. Μπορει να εξελιχθει στην κατηγορια του τομεαρχη που ονομασαμε ψωνιο, αν τυχει και μεινει στον κλαδο.

 Το φρικιο: Δυσκολη και περιεργη κατηγορια. Εχει λιγο απο τον χιπη, λιγο απο τον ησυχο τυπο, κομματακι απο τον αγαρμπο, αλλα μπορει να σταθει και μονο του ως τυπος που απανταται σε ανασκαφες. Το φρικιο ειναι συνηθως ατημελητο. Ενιοτε θα κανει και καμια γκαφα αθελα του. Λογω ζεστης στην ανασκαφη, συμπεριφερεται σα χαζοχαρουμενο. Θα το δειτε να χασκογελαει συχνα, ακομα και για πραγματα που δεν ειναι αστεια. Μην κομπλαρετε, αφου ξερετε οτι το εχει περιαξει ο ηλιος. Το φρικιο εχει μεγαλο ενθουσιασμο και μπορει να σας ζαλισει τον ερωτα με την ατελειωτη παρλα του πανω στην τελευταια του εργασια, τα ενδιαφεροντα του στην αρχαιολογια, γιατι ηρθε στην ανασκαφη και που αλλου θελει να παει στο μελλον. Συνηθως συμμετεχει σε ανασκαφες που εμπιπτουν σε αυτα που τον ενδιαφερουν, π.χ. στην Κρητη αν ειναι μινωικα, στην Αιγυπτο αν λατρευει τις πυραμιδες κτλ. Αν ειναι σε ανασκαφη που δεν εχει να κανει αμεσα με το αντικειμενο του, οπλιστειτε με απεραντη υπομονη. Φανταστειτε π.χ. το φρικιο που ενδιαφερεται να μελετησει αρχαιες αιγυπτιακες μουμιες σε ανασκαφη ρωμαικης limes: Θα σας διηγηθει με ακρατο ενθουσιασμο και λεπτομερως ολοκληρο το τελετουργικο της μουμιοποιησης που στο τελος της ημερας δεν θα εχετε ορεξη να βαλετε μπουκια στο στομα σας!